استدلال به روایات تعیین سن یائسگى در بوته نقد1

 آغاز دوره یائسگى، نقطه عطفى در زندگى زنان به شمار مى‏رود. احکام شرعى متمایز در دو دوره سنى قاعدگى و یائسگى، زنان مسلمان را با این پرسش روبه‏رو ساخته که آغاز یائسگى در چه سنى است؟ آیا به رغم وضع طبیعى نایکسان زنان، مى‏توان سن شرعى ثابت و خاصى را ملاک ورود به دوره یائسگى قرار داد؟ و آیا در این‏باره فرقى میان زنان هست؟فقهاى ما از گذشته تا حال، نگاه یکسانى به این مسئله نداشته و بیش از ده نظر داده‏اند. بین فقهاى اهل‏سنت هم اختلاف زیادى به چشم مى‏خورد و در مجموع حدود بیست و پنج نظر در میان فقهاى اسلامى وجود دارد. منشأ مهم اختلاف، وجود روایات انگشت‏شمار اما مختلفى است که مورد توجه و استناد فقهاى ما قرار گرفته است. فقهاى سنى به روایات استدلال نکرده‏اند - تنها برخى به گفته عایشه استناد کرده‏اند -; بلکه بیشتر به واقعیات بیرونى توجه داشته‏اند.از سوى دیگر، بررسى سن یائسگى ابعاد گوناگونى را دربر مى‏گیرد، که موضوع‏شناسى و بررسى مطالعات انجام شده درباره میانگین سن یائسگى، یکى از آنهاست، و ارزیابى نسبت میان سن طبیعى و سن تعبدى که در سخن فقها آمده است، محور دیگر بحث را تشکیل مى‏دهد. بدون تردید محور اصلى مباحث، روایاتى است که مورد استناد قرار گرفته یا باید مورد توجه قرار گیرد. این روایات را از دو منظر بررسى مى‏کنیم: یکى ارزیابى یک‏یک آنها از نظر حجیت سندى و دلالت محتوایى، و دیگرى نگاه کلى به این روایات و بیان نسبت آنها با برخى روایات دیگر که در تعیین سن یائسگى باید مورد توجه قرار گیرند. در این مقاله با صرف نظر از برخى مباحث تفصیلى، به هردو منظر پرداخته شده است. متن تفصیلى پژوهش که مراحل پایانى آماده سازى براى نشر را سپرى مى‏کند، در راستاى مدعاى نویسنده، که یائسگى سن تعبدى خاصى ندارد، مباحث دیگرى مانند شناخت موضوعى یائسگى، گزارش میانگین سنى، و نسبت میان سن طبیعى و عرفى با سن تعبدى، نیز مطرح شده است.